Загадениот воздух предизвикува низа проблеми, но што го предизвикува загадувањето? Загадувањето е глобален проблем, а во светот можат да се забележат неколку елементи кои се најчести загадувачи и се опасност за животната средина и човековото здравје.
Photo by Tasos Mansour on Unsplash
- Јаглерод моноксид често се нарекува тивок убиец – тоа е гас без мирис, без вкус и е невидлив. Овој гас може да предизвика ненадејна болест и смрт доколку се вдише. Јаглерод моноксид може да биде произведен од кој било уред што согорува гориво како што се бензин, керозин, дрво, јаглен, природен гас, пропан, нафта или метан, а може брзо да се акумулира во затворени и делумно затворени простори. Потенцијалните извори на CO вклучуваат генератори, скари на јаглен и гас, шпорети на гас, печки на нафта и гас, камини, грејачи на простор и моторни возила.
- Азот диоксид (NO2) е еден од групата на високо реактивни гасови познати како оксиди на азот или азотни оксиди (NOx). NO2 се користи како индикатор за поголема група на азотни оксиди. NO2 првенствено влегува во воздухот од согорувањето на горивата. NO2 се формира од емисиите од автомобили, камиони и автобуси, електрани и теренска опрема. Дишењето воздух со висока концентрација на NO2 може да ги иритира дишните патишта. Таквата изложеност во кратки периоди може да ги влоши респираторните заболувања, особено астмата, што доведува до респираторни симптоми (како што се кашлање или отежнато дишење).
- Озонот е гас составен од три атоми на кислород. Озонот се јавува во горниот дел од атмосферата на Земјата и на нивото на земјата. Озонот може да биде добар или лош, во зависност од тоа каде се наоѓа. Таканаречениот стратосферски озон е добриот озон кој природно се појавува во горниот дел од атмосферата, каде што формира заштитен слој кој нè штити од штетните ултравиолетови зраци на сонцето. Овој корисен озон е делумно уништен од вештачките хемикалии, предизвикувајќи она што се нарекува „озонска дупка“. Добрата вест е дека оваа дупка се намалува. Озонот на нивото на земјата е штетен загадувач на воздухот, поради неговите ефекти врз луѓето и животната средина, и тој е главната состојка во она што го нарекуваме „смог.“ Тропосферскиот, или озонот на ниво на земја, не се испушта директно во воздухот, туку се создава со хемиски реакции помеѓу оксидите на азот (NOx) и испарливите органски соединенија (VOC). Ова се случува кога загадувачите што се испуштаат од автомобили, електрани, индустриски котли, рафинерии, хемиски постројки и други извори создаваат хемиски реакции во присуство на сончева светлина. Озонот најверојатно ќе достигне нездрави нивоа во топлите сончеви денови во урбаните средини, но сепак може да достигне високи нивоа и за време на постудените месеци. Озонот може да се транспортира и на долги растојанија со ветер, така што дури и руралните области можат да доживеат високи нивоа на озон.
- Честичките или познати како ПМ. Станува збор за цврсти и течни честички во воздухот. ПМ можат да дојдат од многу места. Генерално секаков вид на горење или активности што создаваат прав можат да бидат извор на ПМ. Еве неколку примери на извори:
- Емисии од возила или индустриски погони
- Согорување на дрва, особено отворен оган, станбени котли, печки на дрва…
- Вртежи од прав и нечистотија кои се креираат со ветровите.
ПМ ги има во разни големини. Оние поголемите доаѓаат од почвата, додека помалите од фосилните горива и други човекови активности. ЕПА регулира две големини и тоа – ПМ10 и ПМ 2.5 .
- Олово. Главните извори на олово варираат од држава во држава. Во поразвиените земји главни извори се преработката на руда и метали, како и производство на авиони и мотори за воздухопловство, како и гориво базирано на олово. Други извори се печки за согорување отпад, комунални претпријатија и производители на оловни батерии. Највисоките концентрации на олово се наоѓаат во топилниците на олово – како што беше топилницата во Велес.
Откако ќе се внесе во телото, оловото се дистрибуира низ телото преку крвта и се акумулира во коските. Во зависност од нивото на изложеност, оловото може негативно да влијае на нервниот систем, функцијата на бубрезите, имунолошкиот систем, репродуктивниот и кардиоваскуларниот систем. Изложеноста на олово, исто така, влијае на капацитетот на крвта да носи кислород.
