Половина од земјите од Западен Балкан – Босна и Херцеговина, Црна Гора и Северна Македонија, ги презедоа првите конкретни чекори за воведување оданочување на јаглеродот (CO2) и со тоа забрзување на декарбонизацијата, но и избегнување на плаќање прекуграничниот данок на CO2 – CBA, чие воведување го најави Европската Унија за 2026 година. Албанија, Косово и Србија во моментов заостануваат зад овие три земји.
Електропривреда Босна и Херцеговина (ЕПБиХ) воведе интерна пресметка на емисиите на CO2 од јануари 2021 година и распределба на пари по таа основа во посебен фонд, па минатата година содржеше 20 милиони конвертибилни марки (околу 10 милиони евра).
Претставниците на државите од Западен Балкан, на состанокот за прекуграничниот данок на CO2, организиран од Секретаријатот на Енергетската заедница ги изнесоа своите ставови и активности во о0ваа насока.
Во БИХ , парите се наменети само за инвестиции во обновливи извори. Инаку, властите во БиХ најавија воведување данок на CO2 за 2026 година.
Црна Гора направи најмногу со воведувањето оданочување на CO2 во 2020 година
Внатрешната пресметка ја најави и Македонската електроцентрала Електрани на Северна Македонија (ЕСМ), а сега нејзиниот министер за животна средина и просторно планирање Насер Нуредини на средбата рече дека земјава ќе воведе оданочување на CO2, односно систем со кој се тргува со емисија на CO2.
Во оваа област, Црна Гора е водечка, која во 2020 година воведува оданочување на CO2, по примерот на ЕУ ЕТС.
Патем, земјите од регионот се под притисок да воведат оданочување на CO2, делумно поради Механизмот за прилагодување на границите на јаглеродот (CBAM), кој ЕУ планира да го воведе од 2026 година за увоз на цемент, железо, челик, ѓубрива, алуминиум и електрична енергија и енергија од земји кои не ги оданочуваат емисиите.
Салкиќ: Прекуграничниот данок ќе влијае на целата економија на БиХ
Сенад Салкиќ, директор за капитални проекти во ЕПБиХ, потсети дека околу 72 отсто од извозот на БиХ завршува во ЕУ, така што CBAM, на која оваа компанија гледа како климатски механизам, ќе има големо влијание врз целата економија.
Салкиќ објасни дека БиХ минатиот мај потпиша меморандум за разбирање за воведување на ЕУ ЕТС според Националниот план за енергија и клима (НЕКП) од 2026 година. Тој додаде дека Советот на министри на БиХ подготвил законски решенија со воведувањето на ЕУ ЕТС во 2026 година.
Според него, оданочувањето на CO2, исто така, ќе ја подобри позицијата на ЕПБиХ во извозот на енергија.
Нуредини: до 2030 година ќе го усогласиме мониторингот на CO2 со EU ETS
Министерот за животна средина и просторно планирање на Северна Македонија, Насер Нуредини, потсети дека оваа земја е една од ретките во регионот што во рамките на својата обврска како потписник на Парискиот договор поднесе нови климатски цели, кои предвидуваат намалување за 51 отсто. во емисиите до 2030. 80 проценти во споредба со 1990 година.
Земјата ги диверзифицира своите извори на снабдување, инвестира во обновливи извори, подготвува изградба на една од најголемите хидроцентрали во регионот – Чебрен, создава услови приватните компании да инвестираат во зелена енергија, рече Нуредини.
Се подготвува нов закон за климатски промени
Како што истакна за прекуграничниот данок, како што посочи, потребно е разбирање од страна на Западен Балкан и ЕУ.
Северна Македонија подготвува нов закон за климатски промени и има намера да воведе внимателност за CO2, првично како преодно решение, а потоа да го усогласи со правилата на ЕУ ЕТС до 2030 година, посочи Нуредини.
Да потсетиме, предлогот на Секретаријатот на Енергетската заедница е членките веднаш да почнат со интерното пресметување на даноците за CO2, до 2025 година да се развијат национални системи кои до 2030 година би се претопиле во регионален систем и да стигнат до ЕУ. цена на емисиите до 2040 година. Овој фазен вовед би вклучил и единици за бесплатни емисии или слободни емисии на CO2, како што е случајот во ЕУ.
